Rhombus levert versterking op van Europees netwerk

In het project werkt de provincie Limburg samen met zes havens. Dat zijn de havens van Stein bij Sittard-Geleen, Roermond, Maastricht, Venlo, Heijen en Tilburg. Neumann: “De havens zijn allemaal gelegen aan de Maas of aan kanalen die aansluiten op de Maas. Dat is nu eenmaal een belangrijke waterweg voor vrachtvervoer. Onder andere van en naar de haven van Rotterdam en naar het Europese achterland. In het project vergroten we met diverse concrete maatregelen de capaciteit van de havens en verduurzamen we deze zoveel als mogelijk is. Denk aan het uitbreiden van kades, overslagcapaciteit en de haveninfrastructuur, maar ook het verbeteren van de multimodale verbindingen – dus weg en spoor – en de bereikbaarheid van de havengebieden. Daarbij betrekken we de lokale stakeholders zoveel mogelijk bij de projecten.” 

Uitbreiding en doorontwikkeling 
In 2022 kwam er goed nieuws. Venlo, Roermond, Stein, Maastricht en Tilburg kregen toen het bericht dat in drie jaar in totaal 7 miljoen euro subsidie uit Brussel kwam voor de voorbereidende studies naar de ontwikkeling van de binnenhavens. Neumann: “Daarbij is de kans groot dat er bij een vervolgaanvraag voor de realisatie van de projecten ook een bijdrage vanuit Brussel wordt gegeven. In 2023 was het zover en haalden we 37 miljoen binnen. De nieuwe aanvragen voor circa 150 miljoen liggen nu in Brussel. Als provincie waren wij initiatiefnemer en deden we met succes een beroep op bijdragen uit de Europese subsidiepot Connecting Europe Facility. Die CEF is een subsidieregeling gericht op projecten in Europa die duurzaam, geïntegreerd en efficiënt vervoer realiseren. De subsidies moeten het trans-Europese vervoersnetwerk versterken. Het geld dat wij hebben verkregen is onder meer bedoeld voor circulair bouwen, en de verschuiving van lading van de weg naar het water. Gecombineerd met de investeringen van het bedrijfsleven is het een enorme impuls voor de circulaire economie en de modal shift van weg naar water.”

Gelijkwaardig samen optrekken
Neumann is al sinds 2016 betrokken bij (het ontstaan van) de goederencorridor Oost-Zuidoost waar Rhombus deel van uitmaakt. “Normaal gesproken als het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een MIRT- programma opstart, staan provincies te trappelen om er aan deel te nemen. Het ministerie is in de lead en je wilt voor je eigen provincie het beste binnenhalen. Maar bij dit programma is het anders: Rijk en regio trekken in gezamenlijkheid, gelijkwaardig op in het programma. Het proces is daarmee evenwichtig en dat vind ik een mooi uitgangspunt. De balans is vijftig-vijftig in de betaling, waarbij we als vier provincies samenwerken, ook met het bedrijfsleven. Uit het onderzoek dat volgde, kwamen tachtig aanbevelingen om de corridor te versterken. Die kun je nooit allemaal uitvoeren. We hebben daarna dus een soort afwegingskader toegepast om focus aan te brengen. Denk aan verduurzaming, digitalisering en de modal shift die nu ook in het programma zit.” 

Ontwikkeling knooppunten 
“Daaruit identificeerden we weer zestien concrete projecten die we hebben verdeeld over de betrokken partijen”, vervolgt Neumann. “Ik heb toen ook het onderwerp knooppunten onder mijn hoede gekregen. Ik zit dus namens de provincie in het programma en heb dus ook de verantwoordelijkheid in de hele goederenvervoercorridor Oost-Zuidoost voor de ontwikkeling van de knooppunten. Het mooie daarvan is dat je ontwikkelingen ziet in bijvoorbeeld Tilburg, Moerdijk of Nijmegen en die naar andere knooppunten kunt meenemen en vertalen. Je ziet daarbij dat elk knooppunt zijn eigen stempel erop drukt. Bij Chemelot is dat overduidelijk chemie. Daarnaast zijn er dan weer onderwerpen die we over de knooppunten en over de hele corridor heen adresseren. Bijvoorbeeld het digitaal inzichtelijk maken van de goederenstromen zodat je als partij een keuze voor duurzamer vervoer kunt maken. Of het realiseren van clean energy hubs, een tank- laad- of bunkerstation gericht op alternatieve, duurzame energiebronnen. Of het realiseren van walstroom, inclusief betaalsysteem, zodat binnenvaartschepen bij hun ligplaats niet van diesel, maar van elektriciteit gebruik maken.” 

Ruit- of diamantvorm 
Rhombus levert een boost op voor de goederencorridor Oost-Zuidoost, constateert Neumann. “Rombus is een Engels woord voor ruit- of diamantvorm. Als je het plaatje van het project ziet, zie je die vorm ook terug: de ruit van Antwerpen-Luik-Venlo-Nijmegen-Rotterdam. Dat systeem bestaat uit belangrijke binnenlandse wateren: het Albertkanaal, het Julianakanaal, de Maas en de Waal. Die willen we aan elkaar verbinden om de modal shift, de transitie van weg naar water te vergemakkelijken. Tegelijkertijd zetten we met dit concept in op de robuustheid van het systeem. Hierbij ontstaan kortere routes die het gebruik van elektrische en waterstofschepen mogelijk maken. Omdat je in de binnenvaart sneller goederen kunt oppikken, levert dat een vermindering van congestie in de zeehavens van Rotterdam en Antwerpen op. Het Rhombus-concept dekt grote delen van het netwerk in het zuiden van Nederland en Vlaanderen. Daarnaast hebben we nog een uitschieter naar Parijs. Daar komt het nieuwe Seine-Schelde-kanaal dat in feite Parijs aansluit op dit netwerk.” 

Diverse voorbeelden 
Neumann komt met diverse voorbeelden van projecten die binnen Rhombus worden opgepakt. “Als je alle kolommen bij elkaar optelt, dus de bijdragen van alle partijen, kom je in totaal op ongeveer tweehonderd miljoen euro aan investeringen van private en publieke partijen. Een van de projecten gaat over de haven van Stein waar het Chemelot industrieterrein op is aangesloten. Die hele haven nemen we op de schop en we elektrificeren de terminals. Ook komt er een multimodale corridor met elektrische autonome trucks die goederen heen en weer, een kilometer of twee, van industrie naar haven vervoeren. De capaciteit van de haven verdubbelt van vier naar acht miljoen ton overslag. Op het haventerrein komen all weather terminals. In de fabrieken gebruiken ze gas als grondstof. De gasmoleculen worden uit elkaar gehaald en dan maken ze er bijvoorbeeld kunstmest van. Die grondstof willen ze zoveel mogelijk vervangen door biobased of circulaire grondstoffen. Maar die moeten wel droog blijven. Daarom plannen we daar unieke overdekte terminals.” 

Gericht op modal shift 
Ook noemt Neumann de uitbreiding van de haven in Venlo. “Na realisatie kunnen ze daar twee keer zoveel containers overslaan. Tegelijkertijd doen ze daar onderzoek: hoe kun je een haven zo duurzaam mogelijk ontwerpen en maken? Dat zou dan ook een blauwdruk kunnen worden voor andere havens. De haven van Roermond ontwikkelen we verder, maar deze gaat ook dienen als hoogwaterbescherming. Een aantal bedrijven daar, waaronder Smurfit Kappa en Sif, liggen naast het water, maar hebben nog geen kade. Daarom gebruiken ze nog vaak vrachtwagens. Onderdeel van het project is dat we een kade aanleggen en ze met schepen kunnen gaan werken. In Maastricht zit aan de Ankerkade een groot betonproductenbedrijf dat wil verduurzamen. Dat gebruikt zogeheten slakken uit verbrandingsovens. Ook die vervoert nu nog alles over de weg, maar ze willen het vervoer via de waterweg oppakken. En dan hebben we nog veel meer projecten. Grosso modo zijn ze gericht op een modal shift en het versoepelen van de doorstroming van logistieke stromen.” 

Tot slot concludeert de programmamanager: “Wat ik merk is dat we in de Topcorridors samen verder komen dan alleen. Het is echt een optelsom van de knooppunten die maken dat we een transitie naar duurzamer vervoer en een optimale doorstroming kunnen maken. Let wel, die transitie behelst nog heel veel werk. Maar als het lukt slaan we twee vliegen in een klap.”